Bij ons in de straat spreken we elkaar er niet op aan dat we niet aanspreken. We doen het dus gewoon niet terwijl we het er wel over hebben dat we het meer zouden moeten doen. Dit herken ik ook bij de organisaties waar ik als teamcoach word gevraagd om te helpen om een open aanspreekcultuur te ontwikkelen. Waarom is dit kennelijk zo lastig? Gytha Heins heeft een studie van drie jaar naar het fenomeen aanspreken gedaan en concludeert in haar boek “Aanspreken. Gewoon doen.” dat het een intrigerend samenspel is van van elkaar versterkende overlevingsmechanismen en oerinstincten die elkaar in standhouden.

1. We hebben een ongelofelijke hekel aan slecht nieuws brengen.

Het is voor ons geen keuze om emphatisch te zijn. Bij de een heel wat meer ontwikkeld dan bij de ander. Dat wel. Maar evengoed is het bij ons allemaal deel van ons menszijn wat je niet zomaar aan- of uitzet. Je wil iemand niet graag voor het hoofd stoten, kwetsen en dus liever geen kritiek geven.

2. We zijn kuddedieren en we willen bij de ‘tribe’ horen

We zijn net als kudde dieren. Als een grote groep anderen van jouw soortgenoten iets wel of niet doen ben je al snel geneigd daar in mee te gaan. Dus als anderen ergens niks van zeggen doe je het zelf ook niet zo snel. Bovendien hebben een diepgeworteld oerinstinct om niet uitgesloten te worden van de groep. Dat is een risico die we ten koste van veel vaak proberen te vermijden. We hebben de emphatie van anderen nodig om te leven dus proberen we die emphatie te krijgen en te houden.

3. Wij mijden risico en pijn

Een diep oerinstinct vertelt ons om pijn te voorkomen daardoor ervaren we de pijn met dingen die misgaan, dingen die we verliezen als twee keer zwaarder dan dan het gevoel van geluk bij winst (loss averion en negative bias). Dus niet zo gek dat we risico’s voor pijn mijden.

4. We overschatten onszelf

Mensen die ergens incompetent in zijn overschatten zichzelf daar vaak in. Dat is het Dunning-Kruger effect. Dus als het merendeel van de mensen aangeeft best aan te kunnen spreken maar het niet doen, zou het er dan ook mee te maken kunnen hebben dat we het gewoon niet zo goed kunnen?

5. We sturen op resultaten op korte termijn

De mensen zijn vooral bezig met wat de mogelijke gevolgen nu zijn en veel minder met wat het effect op langere termijn is. Door er nu wat van te zeggen loop ik de kans op gedoe met misschien een verandering in gedrag en als ik even wegkijk kan ik gewoon weer door maar verandert er niks. We kiezen liever voor de laatste variant.